filmrommet logo
Bokmål Nynorsk Українська Русский
Oversikt → Sinna Mann → Tospråkleg fagopplæring

Sinna Mann

Undervisningsopplegg
Tospråkleg fagopplæring
5.-7. trinn
Norsk,Samfunnsfag
Opplegget er utarbeidd av Hilde Aas Rønningen og tilpassa tospråkleg fagopplæring ved Lene Cherize Haugland Sirevåg.
Rettleiing til lærar →

I undervisningsopplegget ligg det konkrete tipset til korleis du kan tilpasse arbeidet til elevar i klassen din frå Ukraina. Spør deg sjølv om du kan pedagogisk grunngi oppgåvene dine osb., ut frå eit fleirkulturelt/fleirspråkleg perspektiv. Bruk gjerne denne rettleiinga til lærer/tospråkleg lærer som hjelp.

Tips: Dette undervisningsopplegget inneheld fleirkulturelle perspektiv til nytte for lærar/tospråkleg lærar. Dei fleirkulturelle perspektiva er markerte med raudt og blir opna/blir lukka ved å klikke på teksten fleirkulturelt perspektiv.

Relevante kompetansemål Trekk saman Utvid

Samfunnsfag (SAF01‑04) for 5.-7.trinn

  • reflektere over kvifor konfliktar oppstår, og drøfte korleis den enkelte og samfunn kan handtere konfliktar
  • reflektere over variasjonar i identitetar, seksuell orientering og kjønnsuttrykk, og eigne og andre sine grenser knytte til kjensler, kropp, kjønn og seksualitet og drøfte kva ein kan gjere om grenser blir brotne
  • gi døme på kva lover, reglar og normer er og kva slags funksjon dei har i samfunn, og reflektere over konsekvensar av å bryte dei

Norsk (NOR01‑06) for 5.-7. trinn

  • beskrive, fortelje, argumentere og reflektere i ulike munnlege og skriftlege sjangrar og for ulike formål

Fleirkulturelt perspektiv
Grunnleggjande norsk (NOR07‑02) og Morsmål (NOR08-02)

  • Kompetansemål i læreplan for grunnleggjande norsk og morsmål er aldersuavhengig og inndelt i tre nivå som gjer at relevante kompetansemål knytt til dette opplegget må leggjast lokalt. Kva nivå av norsk meistrar eleven din
  • Grunnleggjande norsk: Faget skal bidra til å gi elevane eit solid språkleg, kommunikativt og fagleg grunnlag som gjer dei i stand til å delta i sosiale fellesskap og i ordinære opplæring i alle fag
  • Morsmål: Skal gi elevane gode føresetnader for å meistre det norske språket gjennom å styrkje kunnskapane deira og ferdigheiter i eige morsmål
  • Vektlegg fleirspråklegheit som ressurs: Faga skal saman fremje tilpassa opplæring for minoritetsspråklege elevar.


Introduksjon Trekk saman Utvid

(Passar for 3-7.trinn) Kjære Kongen! Pappa slår. Er det mi skuld? Hilsen Boj. Animasjonsfilmen Sinna mann omhandlar om eit trist og vanskeleg tema. Vi møter førskuleguten Boj som bur saman med foreldra sine. Far hans forandrar seg innimellom til eit skummelt monster som ikkje kan beherske seg. Då slår han mor. Når faren blir snill igjen, angrar han på åtferda si. Boj er redd og har det vondt: Han lurer på om det er hans skuld at faren blir så sint. Til slutt skriv han eit brev til Kongen og fortel om løyndommen sin. Ein dag bankar Kongen på døra og inviterer faren til å komme og bu hos han på slottet sitt. Der skal han lære å bli kjend med den sinna mannen han har inni seg. 

Filmen er basert på den premierte boka Sinna mann av Gro Dahle og Svein Nyhus. Den blei skriven på oppmoding av familierådgivar Øivind Aschjem i stiftinga Alternativ til Vold og er ei samtalebok for små og store som er vitne til familievald. Historia om Boj byggjer dermed på autentiske forteljingar frå barn som veks opp i familiar med vald. Då boka kom ut i 2003, skapte den diskusjonar. Nokon meinte denne bodskapen blei for sterkt for barn som ikkje har opplevd desse tinga på nært hald. Innvendingane blei blant anna imøtegått av pedagogar, helsepersonell og fagfolk frå ulike behandlingsmiljø. Boka har også danna grunnlaget for ei teaterframsyning. I november 2009 fekk filmen 1. pris for beste animerte kortfilm (vaksenjury) på Chicago International Children's Film Festival.

Sinna mann formidlar ein klar bodskap til alle som har vore i nærleiken av slike opplevingar: Du er ikkje åleine. Det er ikkje di skuld. Du må seie frå til nokon du stoler på. For det treng ikkje vere slik!

Tilrådingar frå fagmiljøa Trekk saman Utvid

Filmen inneheld sterke scener, og krev at ein tar seg tid til å snakke om det ein har sett, etter at filmen er slutt. Det er klare faglege tilrådingar på at det bør vere eit samarbeid mellom skulen og andre offentlege hjelpeinstansar i samband med visning av denne filmen. Fagleg rådgivar for filmen og familierådgivar Øivind Aschjem, uttaler blant anna dette:

Sinna Mann er eit verdifullt bidrag til folkeopplysning både for barn og vaksne i tillegg til at han både berører og engasjerer. Barn som lever med vald i familien er ofte overlaten til seg sjølv og treng venner og andre vaksne som gjennom forteljinga om Boj kan bidra til at tausheita blir broten og at barn kan få hjelp Ofte er det slik at barn som opplever utryggje i eigen heim først fortel det til ein jamaldra venn eller venninne. Sinna Mann er derfor også i ein slik samanheng eit verdifullt bidrag i arbeidet med og oppdage, verne og hjelpe redde barn.

Vår tilråding er på denne bakgrunnen at filmen trygt kan visast for alle elevar og at også foreldre bør tilrådast å sjå filmen. Førebuinga til skulen, samarbeid med andre hjelpeinstansar og rettleiinga som følgjer filmen gir også tryggleik for at Sinna Mann kan visast for alle elevar. Les meir om dette på www.trollfilm.no.

Fleirkulturelt perspektiv
Denne filmen bør ikkje brukast i undervisning med eit barn som nettopp har komme til Noreg og er ny i klassen, ny med språket osb. Dersom du vurderer å bruke dette opplegget bør du vere sikker på at du og/eller tospråkleg lærar har etablert ein trygg relasjon med barnet som har komme frå Ukraina, og at du også har fått ein relasjon til foreldra til barnet og kjenner litt til dykkar situasjon. 

Valdsdimensjonen i filmen relaterer seg til vald i nære relasjonar. Det er likevel slik at valden kan vekke sterke reaksjonar hos barn som nettopp har komme frå krig og vald i Ukraina, uavhengig av om dei har erfart vald i familien. Sjølve valdshendingane i filmen kan vekkje minne frå situasjonar der barna har vore vitne til at til dømes sivile blir slått osb. Det er altså viktig å vere sensitiv for at valden ‘i seg sjølv' kan skape reaksjonar hos barn som nyleg har vore vitne til vald i krigssamanheng.

Volden i filmen tematiserer vald i nære relasjonar. Vold kjem i mange ulike former og er uansett uakseptabel som blant anna blir gjorde tydeleg i barneloven i Noreg. Vold kan komme i form av alvorlege overgrep frå ein destruktiv voksen, og han kan i nokre samanhengar komme til uttrykk som det som ofte blir kalla ‘oppdragarvald'. Dette inneber at vaksne omsorgspersonar argumenterer ut frå ein intensjon om omsorg, og kanskje eiga erfaring med fysisk og psykisk disiplinering. Argumentet kan vere at det er nødvendig i oppseding av barn og ikkje skadeleg, men tvert om er ein tydeleg konsekvens for barnet om at eks. noko ikkje er lov. 

Både barn som kjem frå krig i Ukraina og barn som bur i Noreg kan vere utsett for ulike former for vald frå føresette og andre i dei nære relasjonane deira, så dette er viktig å vere medvite uavhengig av kven barnet er. Barn som er ny#komme# til flyktning, og som ser filmen kan likevel vere ekstra utsett om dei sjølv erfarer vald i nære relasjonar, fordi dei kanskje endå ikkje meistrar godt norsk og vil derfor kunne erfare ei konkret språkleg hindring i det å uttrykkje seg og fortelje om erfaringane sine. Det beste vil vere å samarbeide tett med ein tospråkleg lærar som kan morsmålet eleven snakkar og i forkant av filmframsyninga forhøyre deg med fagpersonar innan feltet frå til dømes RVTS, barnevernteneste eller helsesjukepleiaren til skulen. Det kan vere fint å få nokre råd i forkant, og som også kan bidra til å gjere det lettare å følgje opp i etterkant dersom det skulle bli behov for hjelp/rettleiing/oppfølging som ein konsekvens av filmen. Det er viktig å leggje til rette for at eleven kan bruke andre uttrykksformer som til dømes å la barnet uttrykkje seg via teikning og liknande. Foreldrerettleiing og samarbeid med andre instansar kan ved behov bli viktig.

For utdjupande ressursar blir viste til generell rettleiing knytt til dette pedagogiske opplegget i tillegg til følgjande ressursar:





Om regissøren/animatøren Trekk saman Utvid

Anita Killi (f. 1968) er norsk animatør og filmskapar. Ho har laga ei rekkje premierte animasjonsfilmar, blant dei Tornehekken frå 2001. Filmen Tornehekken var den norske filmen som fekk flest utanlandske prisar i 2002. Anita Killi har sidan 1995 drive animasjonsstudioet Trollfilm AS som held til på familiegarden Megarden på Dovre. Sinna mann er til lik med Tornehekken laget i multiplanteknikk. Med opptil 10 glasplater på hyller over kvarandre, kan ein ta i bruk ulike bakgrunnar, forgrunnar, cutout-figurer, (utklipne figurar) teikneanimasjon, lys, og diverse andre objekt. Dette dannar biletet som blir filma av eit filmkamera hengjande i taket. Killi er ein av dei få i Noreg som i dag aktivt bruker denne arbeidskrevjande animasjonsmetoden. 

Sjå meir på www.trollfilm.no.

Refleksjonar etter filmen Trekk saman Utvid

Denne filmen byr på nokre sterke scener, og krev samtalar i etterkant. Her er nokre forslag til ulike innfallsvinklar til ein slik samtale. Nokre av spørsmåla må aldersstilpasses.

Fleirkulturelt perspektiv
Hugs på korleis du legg opp til å snakke saman om dette i lys av du har språklege minoritetar i klassen som kanskje ikkje endå meistrar godt norsk. Dette er eit vanskeleg tema og det kan ofte vere godt å snakke om vanskeleg tema på morsmålet sitt dersom det er mogleg. Tenk gjerne alternativt for å sikre ein dialog som ikkje berre baserer seg på verbalt språk. La gjerne elevane uttrykkje seg med uttrykksformer som teikning, måling, rollespel og eller bruk av andre aktivitetar/uttrykksformer. Hugs også tipsa til god dialog i klassar med språkleg mangfald frå generell rettleiing: Mindre grupper, redusere tempo i plenumssamtalar (tenkjetid), omsetjingar av enkelte omgrep, skrive opp ords betydning på ulike språk på tavla og ikkje minst samarbeide med tospråkleg lærar som kan morsmålet til eleven og samtidig meistrar godt norsk.

  • Kva for nokre umiddelbare tankar gjer du deg etter å ha sett denne filmen? Skriv ned nokre ord eller setningar som beskriv kva kjensler du sit igjen med. Kva bilete frå filmen har festa seg i hovudet ditt?
  • La du merke til anslaget av filmen (starten) Kva trur du filmskaparen ønskte å oppnå ved å vise den vesle handskrivne lappen? Hugsar du kva som stod der?
  • Kva handlar denne filmen om?
  • Kva scene gjorde sterkast inntrykk på deg i filmen? Kvifor? Beskriv handlinga/ Tegn ei teikning frå denne scena.

Fleirkulturelt perspektiv
Teikning er eit fint alternativ dersom du har elevar i klassen som kan lite norsk. Det er mogleg å la eleven skrive på morsmålet sitt, eller at du som lærer legg til rette for at elevane klarer å bruke norsk til å beskrive handlinga med nokre få ord. Beskrive er eit ord i seg sjølv som bør forklarast godt då det ikkje er gitt for ein elev som ikkje kan norsk kva dette er. 

  • Kva trur du denne filmen vil seie oss? (Bodskapen av filmen).

Fleirkulturelt perspektiv
Bodskap er eit ord som gjerne kan snakkast om i klassen, kva er ein bodskap og kan de finne ut av kva bodskap er på ukrainsk.

  • Fleire scener i filmen beskriv Bojs fantasiar. Nokre gonger kan fantasien hjelpe oss dersom vi er triste, einsame eller redde. Kvifor er det slik? Hugsar du nokon scener der Boj fantaserte?
  • Korleis synest du slutten av filmen er? Gir det håpet? Burde han slutta annleis? Korleis synest du han skulle slutta? Skriv ei lita historie om korleis du trur Boj og familien har det, to år seinare.

Fleirkulturelt perspektiv
Som nemnt over, legg til rette for at eleven kan skrive historia på morsmålet sitt dersom eleven ikkje endå meistrar godt norsk. Eit tillegg kan vere å hjelpe eleven til å forstå kva enkelte ord i historia vil vere på norsk. Eit råd er å samarbeide med tospråkleg lærar. 

  • Filmskaparen, Anita Killi, ville lage ein så realistisk film som mogleg: - Dei barna som har det fælt, har det fælt. For at vi skal kunne kjenne redselen hans, ønskjer eg ikkje å pynte på det, seier ho. Kva synest du om denne utsegna?
  • Enkelte valdelege fedrar skjønner ikkje at dei skader barnet, fordi dei slår jo berre mor. Kva tenkjer du om dette?

Fleirkulturelt perspektiv
Desse oppgåvene, og særleg 8 og 9, vil påverke ulike barn ulikt. Som lærer er det viktig å vere medvite dette. Dersom eit barn som ser filmen sjølv erfarer vald eller har erfart det, så vil det å reflektere over dette i eit klassefellesskap kunne vere veldig vanskeleg. Dette gjeld alle barn, og barn som kan lite norsk kan vere ekstra utsett fordi det blir vanskelegare å fortelje om det som er vanskeleg dersom få vaksne rundt dei kan morsmålet deira. Her er det viktig å tilpasse situasjonen og vere sensitiv overfor ulike elevars situasjonar.


Filmens karakterar Trekk saman Utvid

  • Hovudpersonane i filmen er Boj, mamma og pappa. Vi møter også nabodama og Kongen. Kva slags inntrykk sit vi igjen med av dei ulike personane? Forsøk å beskrive kvar enkelt av dei. Legg merke til korleis dei er kledde, kva fargar og kva lydbilete dei blir knytte til. Korleis oppfører dei seg og kva slags stemmer har dei? Kanskje hugsar du også noko av det dei seier.
  • Legg merke til korleis pappa ser ut når han er sint i forhold til når han er snill? Korleis vi kan sjå på Bojs pappa at han byrjar å bli sint? Korleis vi forstår at pappaen angrar på det han gjer? Korleis ser pappaen ut i filmen når Kongen kjem på besøk? Korleis oppfører mammaen seg? Korleis vi kan sjå at ho er nervøs? Korleis ho er mot Boj? Kva gjer Boj når pappa blir sint? Kvifor vil han ikkje ha gåver frå pappa? Korleis kan vi sjå at Boj har det vondt? Kva slags forhold har han til mammaen sin? 

Fleirkulturelt perspektiv
Tenk over korleis du legg opp dialogen jamfør tidlegare kommentarar om barn som har erfart vald og som kan lite eller ingenting norsk.

  • Hunden blir ein viktig figur i filmen. Det er han som får høyre Bojs løyndom. Fortel om hunden. På kva måte hjelper han Boj? Kvifor er det lettare å fortru seg til eit dyr eller ein fantasivenn? Hender det at du fortel løyndommar til eit kosedyr eller ein fantasivenn? 

Fleirkulturelt perspektiv
Her er det viktig å tenkje på korleis du legg opp dialogen jamfør tidlegare kommentarar om barn som har erfart vald og som kan lite eller ingenting norsk.

  • Fuglane i filmen kjem også med ein viktig beskjed til Boj. Dei ber han seie det vidare, sjølv om han har fortalt løyndommen til hunden. Kva gjer han no? Kvifor er det viktig at han seier det til nokon andre enn hunden? Korleis er det å fortelje om ein vond løyndom til nokon? Viss du bar på ein vond løyndom, kven ville du snakka med eller skrive eit slikt brev til?

Fleirkulturelt perspektiv
Ein vond løyndom kan for barn som har flykta frå Ukraina vere relatert til råskap dei nyleg har erfart i krigen. Dette kan både gjelde vald og andre hendingar. Det er viktig å vere obs på at valden i filmen kan utløyse reaksjonar på erfaringar utover vald i nære relasjonar. Barn som har erfart krig ber ofte med seg mange vonde minne og traumatiske erfaringar. Dersom eit barn fortel om ein vond løyndom, er det viktig å ta dette på alvor og søkje rettleiing og hjelp til kva du skal gjere vidare. 

Generell kommentar: Viser til tidlegare kommentarar om å vere særleg sensitiv i dette arbeidet når det gjeld alle elevar, og særleg med omsyn til barn som endå ikkje har lært seg godt norsk. Legg til rette for at eleven kan bruke morsmål ved behov, jobb i mindre grupper, samarbeid med tospråkleg lærar osb. Det er viktig med gode relasjonar til elevar her slik at elevane er trygge på deg som lærer. 


Lojalitet/å bere på ein vond løyndom Trekk saman Utvid

  1. Boj lurer på om det er hans skuld at pappa er så sint. Trur du det er Bojs skyld
  2. Pappaen min, store blide pappaen min. Ein dag blir eg kanskje som deg? tenkjer Boj. Mange barn ser opp til foreldra sine og vil bli som dei. Kva tenkjer du om det?
  3. Sjølv om dei forstår at det som skjer heime er gale, fortel ofte ikkje barn noko stygt om mamma eller pappa. Kvifor er barn så lojale mot foreldra sine?
  4. Eg kan ikkje sjå noko utanpå, seier Boj når han sit i hagen og ser på huset sitt. Kva meiner han med det?
  5. Kva skjer med oss når vi ber på noko vondt inne i oss, og ikkje deler det med nokon?
  6. Kva skal til for at vi klarer å dele det med nokon? Kva var det som hjelpte Boj?
  7. Er det rett å ”bry seg” når ein ser at nokon har det vondt? Er det lett?
  8. Tenk deg at Boj hadde fortalt løyndommen sin til deg. Kva ville du då gjort? 
  9. Skriv eit brev for ein venn som har opplevd noko vondt. Gi det til nokon de stoler på. Kven kunne det ha vore?
  10. Kongen seier at Boj har vore modig som fortalde løyndommen. Kva trur du Boj følar når han får ros?
  11. Snakk litt om kven barna kan gå til dersom dei opplever noko vondt i sin eigen familie.
  12. Kvifor kan ikkje berre Bojs mamma berre reise frå faren? Hugsar du kva ho sa om det? 
  13. Kartlegg i felleskap der ein kan få hjelp dersom ein familie opplever vald i familien?

Fleirkulturelt perspektiv
Alle desse spørsmåla (1-13) ber i seg mange av dei same elementa som dei førre: Legg til rette for at eleven kan bruke morsmål, jobb i mindre grupper for å stimulere til aktiv språkbruk, reduser tempo i plenumssamtalane, samarbeid med tospråkleg lærar osb. Det er viktig å vere klar over at barns moglegheit og delaktighet i å verbalt reflektere over dette i eit klassefellesskap blir påverka av kor godt eleven meistrar norsk dersom samtalane/oppgåvene går føre seg på norsk, og ikkje minst vil barnet pregast sterkt av eigne erfaringar med vald, vonde løyndommar osv.


Nærlesing av ei scene Trekk saman Utvid

Vel ei scene de vil sjå litt nærare på. Gå inn i detaljane. Som døme har vi valt ut den siste scena der Boj skal besøkje pappaen sin hos Kongen:

Boj har med draken sin. La du merke til kva han hadde teikna på han? Kvifor trur du han gjorde det? Når pappaen kjem ut har han med ein blomster til mamma. Men ho tar ikkje i mot. Kvifor det, trur du? Ho blir heller ikkje med inn. Kvifor ikkje det? Korleis ser det ut inne i slottsparken? Inne i parken ser Boj mange andre, som er kledd likt som pappaen. Kvifor er dei det, trur du? Når draken kræsjar i treet blir Boj redd. Kva skjer no? Blir pappa sint? Kva skjer når Boj set seg ved sida av pappa oppe i treet? Var det fint eller dumt at mammaen kom akkurat no? Kva slags kjensle sit du igjen med når filmen sluttar her?

Lyd og musikk som verkemiddel Trekk saman Utvid

Blant verkemidla ein regissør har til rådvelde, finn vi lyd og musikk. Animasjonsfilm har i utgangspunktet ingen lyd. Derfor blir lagt all lyd på i etterkant. Snakk litt om lyd som verkemiddel i film og kva val ein regissør har. Kva gjer lyd og musikk for filmopplevinga vår? Sjå filmen pånytt og prøv å leggje merke til kva slags lydar og musikk som blir brukt i dei ulike scenene, og til dei ulike karakterane i filmen. Kva slags lydar er med på å understreke stemninga i den første scena av filmen, der pappaen sit i ein stol og held på å bli sint? Kva slags musikk blir brukt når kongen kjem på besøk? Lytt også til musikken i siste scene når Boj og mammaen står utanfor porten. Kva slags stemningar blir formidla?