filmrommet logo
Bokmål Nynorsk Українська Русский
Oversikt → Jeg vil aldri begynne å røyke → Tospråkleg fagopplæring

Jeg vil aldri begynne å røyke

Undervisningsopplegg
Tospråkleg fagopplæring
5.-7. trinn
Norsk,Samfunnsfag
Opplegget er utarbeidd av Norgesfilm AS og tilpassa tospråkleg fagopplæring ved Lene Cherize Haugland Sirevåg.
Rettleiing til lærar →

I undervisningsopplegget ligg det konkrete tips til korleis du kan tilpasse arbeidet til elevar i klassen din frå Ukraina. Spør deg sjølv om du kan pedagogisk grunngi oppgåvene dine osb., ut frå eit fleirkulturelt/fleirspråkleg perspektiv. Bruk gjerne denne rettleiinga til lærer/tospråkleg lærer som hjelp

Tips: Dette undervisningsopplegget inneheld fleirkulturelle perspektiv til nytte for lærar/tospråkleg lærar. Dei fleirkulturelle perspektiva er markerte med raudt og blir opna/blir lukka ved å klikke på teksten fleirkulturelt perspektiv.

Relevante kompetansemål Trekk saman Utvid

Samfunnsfag (SAF01-04) for 5.-7.trinn

  • reflektere over kvifor konfliktar oppstår, og drøfte korleis den enkelte og samfunn kan handtere konflikta

Norsk (NOR01-06) for 5.-7. Trinn

  • beskrive, fortelje, argumentere og reflektere i ulike munnlege og skriftlege sjangrar og for ulike formål

Fleirkulturelt perspektiv
Grunnleggjande norsk (NOR07-02) og morsmål (NOR08-02) 
  • Kompetansemål i læreplan for grunnleggjande norsk og morsmål er aldersuavhengig og inndelt i tre nivå som gjer at relevante kompetansemål knytt til dette opplegget må leggjast lokalt. Kva nivå av norsk meistrar eleven din
  • Grunnleggjande norsk: Faget skal bidra til å gi elevane eit solid språkleg, kommunikativt og fagleg grunnlag som gjer dei i stand til å delta i sosiale fellesskap og i ordinære opplæring i alle fag
  • Morsmål: Skal gi elevane gode føresetnader for å meistre det norske språket gjennom å styrkje kunnskapane deira og ferdigheiter i eige morsmål
  • Vektlegg fleirspråklegheit som ressurs: Faga skal saman fremje tilpassa opplæring for minoritetsspråklege elevar.

Introduksjon Trekk saman Utvid

Jeg vil aldri begynne å røyke er ein fin kortfilm å vise elevane på barneskulen. Den kan inspirere til gode samtalar om misforståingar, familierelasjonar, og ikkje minst kva som skjer med kroppen viss ein røykjer.

Dette er ein fin kortfilm som eignar seg for dei små barna, med humor som treffer målgruppa.

Fleirkulturelt perspektiv
  • Familierelasjonar er eit særleg relevant tema. Til dømes kva blir rekna som familie, kven som blir rekna med i familien og ikkje, ideen om storfamilien versus kjernefamilien osv. Her blir også idear om oppseding relevant; kva blir rekna som god og mindre god oppseding og kva blir rekna som god og mindre god åtferd. For barn som nettopp har flykta frå krig vil også brot og tap av familierelasjonar vere sentralt. Kanskje har nokre barn forlate nære familiemedlemmer, nokon i familien deira er sende i krig, eller barnet lever i uvisse på om enkelte familiemedlemmer lever då dei har mista kontakt med dei på grunn av krigen. Det er viktig at du som lærer er obs på at barn har ulike erfaringar med og forhold til familie, inkludert kva det er og ikkje. Dette inkluderer også dine eigne forventningar knytt til familie. Ideane og forventningane dine er påverka av erfaringane dine og kulturen du lever i og har erfaring med. Dette betyr at dei kulturelle referanserammene dine for forståing av familie ikkje er universell. Ein konsekvens av dette er at lette barn i klassen din, som har komme til Noreg frå eit anna land med andre kulturelle referanserammer, kan ha ulike oppfatningar av kva ei mor eller far til dømes skal vere. Ver nysgjerrig og undrande, unngå å la di oppfatning av korleis det skal vere fungere som ein fasit. Det vil vere mange erfaringar og perspektiv på dette.
  • Barns erfaringar med røyking er også viktig. Nokon vil kanskje fysisk ha erfart røyk ved at familiemedlemmer røykjer eller at rauk generelt blant vaksne har vore eller er vanleg der barnet har budd eller bur. Det er viktig å hugse på at røykjeloven i Noreg har bidratt til mindre synleg røyking og til mindre røyking generelt. Barn frå Ukraina har kanskje andre erfaringar. Nokre barn i klassen din har kanskje aldri erfart at nokre vaksne rundt dei røykjer, mens andre har foreldre som røykjer dagleg. Ver obs på kor normativ du er med tanke på korleis du framstiller det å røykje. Det er viktig å vere undrande og nysgjerrig for å unngå at nokre barn kjenner seg stigmatisert på grunn av til dømes at dei har foreldre som røykjer. Fokus på til dømes forholdet mellom helse og røyking kan vere ulikt mellom land.

Handling Trekk saman Utvid

Erik er seks år, og heilt sikker på at ein får skjegg fordi ein røykjer. Både pappa og onkel Robert røykjer, og dei er kjempestygge. Ein kveld tenner også mor ein sigarett. Ho som er så fin! Erik synest ikkje dette er noko morosamt. Kva vil skje med det fine ansiktet hennar no? ,Dette er ein fin kortfilm som eignar seg for dei små barna, med humor som treffer målgruppa.

Oppgåver Trekk saman Utvid

Snakk saman med barna om kva filmen handla om, og kven vi trefte i filmen. Her er forslag til spørsmål som kan setje i gang samtalen:

  • Kvifor trur Erik at ein får skjegg av å røykje? Kan ein få skjegg av å røykje?
  • Kva betyr misforståing? Og korleis kan ei misforståing oppstå?
  • Kva skjer med kroppen viss ein røykjer?
  • Erik pønskar ut ein plan for at mamma ikkje skal få skjegg. Kva gjer han?
  • Kva hjelper parfyme eigentleg for?

Fleirkulturelt perspektiv
Her er det viktig å tenkje gjennom korleis du legg opp til dialog. Hugs at plenumssamtale kan vere vanskeleg for barn som endå ikkje har lært seg godt norsk:
  • Reduser tempo i samtalen (tenkjetid), vurder om det er formålstenleg å heller bruke grupper, bruk tospråkleg faglærar eller tolk og la gjerne barnet bruke morsmålet sitt direkte i arbeidet osv.
  • Hugs at forståing av røyking er påverka av kultur og individuelle erfaringar.
  • Viser til den generelle rettleiinga for utdjupande tips og råd.

Fordjupingsoppgåve Trekk saman Utvid

  • Erik ser på gamle familiebilete av oldefar sin. Be elevane finne fram bilete av familien sin, og ta med på skulen. Elevane kan presentere familiane sine, eventuelt skrive ned ein liten tekst og/eller fortelje om korleis beste - og oldeforeldra deira levde i gamle dagar.

Fleirkulturelt perspektiv
Her kan barnet få skrive på morsmålet sitt, eventuelt både norsk og morsmål. Alternativt ein kombinasjon ved at barnet får fortelje munnleg om dette på norsk, mens dei skriv om det på morsmålet sitt. Her er det mogleg å ha fokus på enkelte ord som besteforeldre, og jobbe med kva ordet er på både norsk og andre språk. ,Dersom du har barn frå fleire land i klassen din så hugs på at alle land har ulik historie, kontekst og kultur. Barn som har besteforeldre i Ukraina, vil kanskje ha andre referansepunkt samanlikna med barn som har besteforeldre som er fødde og oppvaksne i Noreg. Kanskje er det også slik at nokre barn som nettopp har flykta frå krig har måtta reise frå besteforeldra sine, mens barn i Noreg kanskje har besteforeldra sine i nabohuset og lever utan frykt for å miste dei. Erfaring med sjukeheim er også relevant. Barn frå Ukraina har kanskje andre erfaringar knytt til å oppleve besteforeldra sine eller oldeforeldre på sjukeheim samanlikna med barn som er fødde og oppvaksne i Noreg der det har blitt meir vanleg med sjukeheim for eldre. ,Her kan boka av Salole (2018), som det blir vist til i den generelle rettleiinga, vere aktuell. I denne boka finn du ressursar om at forståing av familie er kulturelt fundert, at forståing for og forhold til eldre kan vere ulik mellom land og at utvandring og innvandring påverkar familierelasjonar, identitet og tilhøyrsel. Til dømes kan eit barn erfare å høyre til både heime med familien sin, men også i storsamfunnet – men at det er ulike forventningar mellom dei to arenaene som kan føre til at barnet opplever noko sprikjande forventningar mellom eksempelvis kva ein bør bruke tid på, eller kva som blir rekna som rett åtferd heime og på skulen. Dette spriket kan også for nokre barn vere mellom eldre i familien og yngre, til dømes har bestefar andre forventningar samanlikna med yngre foreldre. ,Ei øving det er mogleg å gjere som ei utviding kan vere å ta i bruk det Salole (2018) kallar identitetspuslespelet (s.249-263). Her kan eksempelvis elevane jobbe med dei ulike brikkene. Barn frå Ukraina som endå ikkje kan norsk kan gjerne få skrive på morsmål og til dømes omsetje enkelte/utvalde ord. Korleis dette blir gjort vil avhenge av ulike forhold slik som alder. Kanskje vil nokon kunne snakke om dette i grupper, mens yngre barn vil få meir utbytte av å ha ei meir kreativ tilnærming til dette. Barna kan til dømes teikne og klippe ut brikker og lage eit faktisk puslespel av dei ulike brikkene. Spørsmåla under kan også svarast på ved å skrive ned svara på kvar brikke. Eller at dei skriv namnet på kvar brikke og så snakkar saman om det brikkene spør etter. Nokre av orda kan vere vanskeleg å forstå, utforsk dei saman med barna – tilpass etter alder, gruppe og behov. 
  1. Tilhøyrselsbrikka: Kvar er heime?
  2. Språkbrikka: Kva for eit språk er meg?
  3. Verdibrikka: Kva for eit verdssyn har eg? Verdisett? 
  4. Transnasjonalitet: Kor mykje av mitt liv er her og der? Korleis kan eg leve godt med engasjementet mitt for det som skjer andre plassar i kvardagen?
  5. Tapsbrikka: Kor mykje har meg og mine mista? Kva har det kosta og kva saknar eg? Vil eg rette opp igjen kontakten med nokon? Kvifor?
  6. Annleisbrikka: Kjenner eg meg annleis? Kvifor? Korleis kan eg leve godt med å vere annleis? Min unikhet? 
Det finst ressursar på NAFO knytt til familiehistorier, familierelasjonar, identitet og tilhøyrsel. Til dømes ein video der ungdommar frå dei ulike nasjonale minoritetane i Noreg snakkar om kva det vil seie å vere norsk for dei og kvar dei kjenner tilhøyrselen sin.